ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ އުފެދުމާއި ތަރައްޤީ

1943 ވަނަ އަހަރުގެ އޭޕްރީލް މަހުގެ 7 ވަނަ ދުވަހަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ ތާރީޚުގައި ވަރަށް މުހިންމު ދުވަހެކެވެ. އެދުވަހު ރާއްޖޭގެ ރަދުން އައްސުލްޠާން ޙަސަން ނޫރައްދީނާއި ބޮޑުވަޒީރު އަލްއަމީރު މުޙަންމަދު ފަރީދު ދީދީ އެއްފަހަރާ އިސްތިޢުފާ ދެއްވުމާއެކު، ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ މަޝްރަޙަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް އައިސްފައިވެއެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ރާއްޖޭގެ ތަޚުތު ހުސްވެ، އާ ވެރިއަކު ހޮވުމުގެ މަސައްކަތް ފެށުނެވެ.

ގިނަ މަޝްވަރާތަކަކަށްފަހު، 11 އޭޕްރީލް 1943 ގައި ސުމުއްވުލްއަމީރު އަލްޙާއްޖަ ޢަބްދުލްމަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރިކިލެގެފާނަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަސްކަން އެރުވުނެވެ. ނަމަވެސް، އެމަނިކުފާނު ހުންނެވީ ރާއްޖެއިން ބޭރުގައި ކަމުން، ރަސްކަމާ ހަވާލުވުމުގެ ކަންތައްތައް ލަސްވެގެން ދިޔައެވެ.

ތަޚުތު ހުސްވެފައި އޮތުމާއެކު، ރާއްޖޭގެ ވެރިކަން ހަމަޖެއްސުމާ ބެހޭގޮތުން ގިނަ މަޝްވަރާތަކެއް ކުރެވުނެވެ. މި މަޝްވަރާތަކުގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ ދިވެހިން އެދެނީ އަލްއަމީރު މުޙަންމަދު އަމީން ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނު ޤައުމުގެ އެންމެމަތީ ވެރިޔާގެ މަޤާމަށް އައުމަށް ކަމެވެ. ނަމަވެސް، އޭރުގެ ހާލަތަށް ބަލައި މުޙަންމަދު އަމީން ރަސްކަމުގެ މަޤާމު ބަލައިގަތުމަށް އިންކާރު ކުރެއްވިއެވެ.

މި ހާދިސާތަކުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، 1 ޖެނުއަރީ 1953 ގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ޖުމްހޫރިއްޔާ އުފެދުނެވެ. މި ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ހަމައެކަނި ރައީސަކީ ސުމުއްވުލް އަމީރު މުޙައްމަދު އަމީން ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނެވެ. ނަމަވެސް މި ޖުމްހޫރިއްޔާ ދެމިއޮތީ އެންމެ ހަތްމަހާއި އެކާވީސް ދުވަހުއެވެ. 7 މާރިޗު 1954 ގައި ރާއްޖޭގެ ވެރިކަމުގެ ނިޒާމު އަނެއްކާވެސް ރަސްކަމަކަށް ބަދަލުވެ، އައްސުލްޠާން މުޙައްމަދު ފަރީދު ދީދީ ރަސްކަމަށް އިސްކުރެވުނެވެ.

1965 ގައި ރާއްޖެ މިނިވަންވުމާއެކު، ރަސްކަން ޖުމްހޫރިއްޔަތަކަށް ބަދަލުކުރުމުގެ ޚިޔާލުތައް އުފެދެން ފެށިއެވެ. 15 މާރިޗު 1968 ގައި ނެގުނު ރައްޔިތުންގެ ޢާންމު ސިއްރު ވޯޓެއްގައި، 81 އިންސައްތަ މީހުން ވޯޓު ދިނީ ޖުމްހޫރިއްޔަތަކަށެވެ. މިއާއެކު، 11 ނޮވެމްބަރ 1968 ގައި ރާއްޖޭގެ ދެވަނަ ޖުމްހޫރިއްޔާ ޤާއިމުކުރެވި، ސުމުއްވުލް އަމީރު އިބްރާހީމް ނާޞިރު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނު ރައީސަކަށް އިންތިޚާބު ކުރެވުނެވެ. މި ދުވަހާ ގުޅުވައިގެން މިއަދު ރާއްޖޭގައި ޖުމްހޫރީ ދުވަސް ފާހަގަ ކުރެވެމުންދެއެވެ.

ޖުމްހޫރީ ވެރިކަމުގެ އެންމެ މުހިންމު އެއް ސިފައަކީ ރައްޔިތުންގެ ބާރުވެރިކަމެވެ. ޖުމްހޫރީ ދައުލަތެއްގައި ހުރިހާ ކަމެއްވެސް ނިންމެނީ ރައްޔިތުން ކަނޑައަޅާ އުޞޫލުތަކުންނެވެ. މި އުޞޫލުތައް ބަޔާންކުރެވިފައި އޮންނަނީ ޤައުމުގެ ޤާނޫނު އަސާސީގައެވެ. އަދި ޤައުމުގެ އެންމެ މަތީ ވެރިޔާވެސް އިންތިޚާބު ކުރެވެނީ ރައްޔިތުންގެ ވޯޓުންނެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ތާރީޚުގައި މިހާތަނަށް 8 ރައީސުން ވަނީ ވެރިކަން ކުރައްވާފައެވެ. އެއީ:

1. ސުމުއްވުލް އަމީރު މުޙައްމަދު އަމީން ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނު
2. ސުމުއްވުލް އަމީރު އިބްރާހީމް ނާޞިރު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނު
3. އަލްއުސްތާޛު މައުމޫން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމް
4. މުޙައްމަދު ނަޝީދު
5. ޑރ. މުޙަންމަދު ވަޙީދު ޙަސަން
6. ޢަބްދުﷲ ޔާމީން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމް
7. އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް

8.ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު މުޢިއްޒު (މިހާރުގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ)

ޖުމްހޫރީ ވެރިކަމުގެ އަނެއް މުހިންމު ސިފައަކީ ރައްޔިތުންގެ މަންދޫބުން މެދުވެރިކޮށް ޤާނޫނުތަކާއި ޤަވާޢިދުތައް އެކުލަވާލުމެވެ. މިގޮތުން، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން އިންތިޚާބުކޮށް، އެ މެންބަރުން މެދުވެރިކޮށް ޤައުމުގެ ޤާނޫނުތައް ހެދެއެވެ. މިއީ ރައްޔިތުންގެ އަޑު ސީދާ ވެރިކަމުގައި އިވިގެންދާ ގޮތެވެ.

ޖުމްހޫރީ ވެރިކަމުގެ އަސާސަކީ ރައްޔިތުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ކަންކަން ނިންމުމެވެ. މިގޮތުން، ކޮންމެ ނިންމުމެއްގައިވެސް ރައްޔިތުންގެ އަޑު އިވި، ރައްޔިތުންގެ ބަހެއް އޮވެއެވެ. މިއީ ޖުމްހޫރީ ވެރިކަމުގެ އެންމެ މުހިންމު އަސާސެވެ.

ޚުލާޞާކޮށް ބުނާނަމަ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ އުފެދުމާއި ތަރައްޤީއަކީ ގިނަ ބަދަލުތަކަކާއެކު ކުރިއަށް ގޮސްފައިވާ ދަތުރެކެވެ. ރަސްކަމުން ފެށިގެން، ފުރަތަމަ ޖުމްހޫރިއްޔާ އަދި ދެވަނަ ޖުމްހޫރިއްޔާއާ ހަމައަށް އައިއިރު، ރާއްޖޭގެ ވެރިކަމުގެ ނިޒާމު ވަނީ ގިނަގުނަ ބަދަލުތަކެއް ގެނެސްފައެވެ. މިއަދު ރާއްޖޭގައި އޮތް ޖުމްހޫރީ ވެރިކަމަކީ ރައްޔިތުންގެ ބާރުވެރިކަން އެންމެ ފުރިހަމައަށް ދައްކުވައިދޭ ނިޒާމެވެ.

މިއަދު އަޅުގަނޑުމެން ގަބޫލުކުރަން ޖެހޭ ހަގީގަތެއް އެބައޮތެވެ. ދިވެހި ރާއްޖެ ދުށް ހުރިހާ ރައީސުން ވެސް ގައުމާއި ދީނަށް ޓަކައި ކަންތައްތަކެއް ކޮށްދެއްވާފައި އެބަހުރި ކަމެވެ. ނަމަވެސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފެނިގެންދަނީ އަބަދުވެސް އެ ރައީސުންގެ އުނި ސިފަތައް ބަޔަކު ފާހަގަ ކުރަން އުޅޭ މަންޒަރެވެ، އެ ރައީސުންނަށް ނުވެފައި އޮތް ކަމެއްގެ ވާހަަކަ ދައްކާ މަންޒަރެވެ.

އޭގެ ބަދަލުގައި ރައީސުންގެ އަގު ވަޒަންކޮށް އެ ރައީސުންނަށް ޝުކުރުވެރިވަމާ ހިނގާށެވެ. ސިޔާސީ ދެކޮޅުވެރިކަން ދޫކޮށްލާ ގައުމީ ލޯބިން އަތާއި އަތް ގުޅުވާލަމާ ހިނގާށެވެ. ފެއްސާ ރަތާއި ހުދުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ގައުމު ޒީނަތްތެރިވެފައި މިވާ ދުވަހުގައި އަޅުގަނޑުމެން އަރައިރުންވުން ހުއްޓާލަމާ ހިނގާށެވެ.ޤައުމުދެކެ ލޯބިވާ ޖީލުތަކެއް އުފެއްދުމަށް މިއަދުގެ ކުޑަކުދިންނަށް ޤައުމީ ލޯބީގެ މިސާލު ދައްކަން ހިނގާށެވެ.