ޖައްވު ނުސާފުވުން : ދައްކަންޖެހޭ ވާހަކައެއް

 އައިކިއުއެއަރ އިން ދިރާސާކުރި 134 ޤައުމު، ސަރަޙައްދު އަދި ޓެރިޓަރީގެ 7،812 ތަނުގެ ތެރެއިން  92.5% ތަނުގައި މިދިޔަ އަހަރު ވައިގެ ފެންވަރު ހުރީ ވޯލްޑް ހެލްތު އޯގަނައިޒޭޝަން (ޑަބްލިއުއެޗްއޯ) އިން ކަނޑައަޅާފައިވާ ޕީއެމް2.5 މިންގަނޑަށްވުރެ މަތީގައިކަން ފާހަގަކުރެވުނެވެ.އައިކިއުއެރ ގައި ރާއްޖޭގެ ޖައްވުގެ ނުސާފުކަން އިނީ މެދުމިނެއްގައެވެ.

މީގެ އިތުރުން 10 ޤައުމާއި ޓެރިޓަރީގައި އެކަނި "ދުޅަހެޔޮ" ވައިގެ ފެންވަރު ހުރިކަން ފާހަގަކުރެވުނެވެ:އެއީ ފިންލޭންޑް، އެސްޓޯނިއާ، ޕިއުޓޯ ރިކޯ، އޮސްޓްރޭލިއާ، ނިއުޒީލޭންޑް، ބަރމިއުޑާ، ގްރެނޭޑާ، އައިސްލޭންޑް، މޮރިޝަސް އަދި ފްރެންޗް ޕޮލިނީޝިއާ އެވެ.

ކޮންމެ އަހަރަކު މިލިއަން އަދަދެއްގެ މީހުން ވައި ތަޣައްޔަރުވުމާ ގުޅުންހުރި ޞިއްޙީ މައްސަލަތަކުގެ ސަބަބުން މަރުވެއެވެ. ނޮވެމްބަރު މަހު ބީއެމްޖޭގައި ޝާއިޢުކުރެވުނު ދިރާސާއެއްގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުގައި ފޮސިލް ފިއުލްގެ ސަބަބުން ވައި ތަޣައްޔަރުވުމުގެ ސަބަބުން ދުނިޔޭގައި ކޮންމެ އަހަރަކު 5.1 މިލިއަން މީހުން މަރުވެއެވެ. އަދި ޑަބްލިއުއެޗްއޯ އިން ބުނާ ގޮތުގައި މާޙައުލާއި ގޭތެރޭގައި ވައި ތަޣައްޔަރުވުމުގެ އަސަރުތަކުގެ ސަބަބުން އަހަރަކު 6.7 މިލިއަން މީހުން މަރުވެއެވެ.

އަހަރުން އަހަރަށް ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވެސް ޖައްވު ނުސާފުވުމުގެ އަސަރު އިތުރުވަމުންދެއެވެ. ކުރިން ސާފުކޮށް ފެންނަމުން އައި އުޑުގައި މިހާރު ވަނީ ފުސްކަމެއް އައިސްފައެވެ. މި ތަކުރާރުވަމުންދާ ހާދިސާގެ މައިގަނޑު ސަބަބަކީ ސަރަހައްދީ ގޮތުން ޖައްވަށް ބޭރުވާ ވިހަ ގޭސްތަކެވެ.

ރިޕޯޓް ތަކުން ދައްކާގޮތުގައި، ދެކުނު އޭޝިއާގެ ޤައުމުތަކުގެ ތެރެއިން ކުރީ އަހަރާ އަޅާބަލާއިރު އަހަރީ ވައި ތަޣައްޔަރުވުމުގެ މިންވަރު ދަށަށް ގޮސްފައި ވަނީ ފިލިޕީންސްގައެވެ.

މި ސަރަޙައްދުގައި އެންމެ ބޮޑަށް ވައި ތަޣައްޔަރުވެޣައްޔަރުވެފައިވާ ޤައުމަކީ އިންޑޮނޭޝިއާއެވެ. 2022 އާ އަޅާބަލާއިރު އިންޑޮނޭޝިއާގައި ވައި ތަޣައްޔަރުވުން ވަނީ 20 އިންސައްތަ އިތުރުވެފައެވެ. ރިޕޯޓުގައިވާ ގޮތުން، އިންޑޮނޭޝިއާ، ވިއެޓްނާމް އަދި ތައިލެންޑްގެ ބައެއް ސިޓީތަކުގައި ވައި ތަޣައްޔަރުވުމުގެ މިންވަރު ވަނީ ދުނިޔޭގެ ސިއްޙަތު ޖަމްޢިއްޔާ (ޑަބްލިޔު.އެޗް.އޯ) އިން ކަނޑައަޅާފައިވާ ޕީ.އެމް 2.5 ގެ މިންގަނޑަށްވުރެ 10 ގުނައަށްވުރެ އިތުރުވެފައެވެ.

ރޮއިޓަރސްގެ ރިޕޯޓެއްގައިވާ ގޮތުން، ވޭތުވެދިޔަ މަހު، ތައިލެންޑްގެ ވެރިރަށް ބެންކޮކާއި އެ ސަރަޙައްދުގެ ވައި ތަޣައްޔަރުވުން ނުރައްކާތެރި މިންވަރަކަށް އިތުރުވުމާ ގުޅިގެން، ސަރުކާރުގެ މުވައްޒަފުންނަށް ވަނީ ގެއިން މަސައްކަތް ކުރުމަށް އަންގާފައެވެ. ހުކުރު ދުވަހު، ފަތުރުވެރިކަމުގެ ޗިއަންގް މައި ސިޓީ ވަނީ ދުނިޔޭގެ އެންމެ ބޮޑަށް ވައި ތަޣައްޔަރުވެފައިވާ ސިޓީއަށް ވެފައެވެ. ދަނޑުވެރިކަމަށް އަލިފާން ރޯކުރުމުގެ ސަބަބުން ޖައްވުގައި އުފެދިފައިވާ ވިހަ މާއްދާ އެކުލެވޭ ގޭސްތަކުގެ ދުމުގެ ސަބަބުންނެވެ.

މިގޮތުން އިންޑޮނޭޝިއާ ހިމެނޭގޮތަށް ދެކުނު އޭޝިއާގެ ގައުމުތަކުގެ ޖަންގަލީގައި އަލިފާން ރޯވުމާއި ދަނޑުވެރިކަމުގެ ބޭނުމަށް އަލިފާން ރޯކުރުން ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. ވައިގެ ސަބަބުން ކުދި މާއްދާތައް (ޕީއެމް 2.5) އެތައްހާސް ކިލޯމީޓަރު ދުރަށް ދަތުރުކޮށް، ހިންދު ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގެ ވައިގެ ފެންވަރަށް އަސަރުކުރުވައެވެ. މީގެ ތެރޭގައި ދިވެހިރާއްޖެވެސް ހިމެނެއެވެ.

 ނޭޝަނަލް އެކްޝަން ޕްލޭންގައި ހިމެނޭ 28 ވަކި މިޓިގޭޝަން ފިޔަވަޅުތަކަކީ ވައިގެ ތެރެއަށް މާއްދާތައް ބޭރުކުރާ ތިން މައިގަނޑު ދާއިރާކަމުގައިވާ ކަރަންޓު އުފެއްދުމާއި، ދަތުރުފަތުރާއި އަދި ކުނި ނައްތާލުމުގެ ދާއިރާތަކުން ގްރީންހައުސް ގޭސް މަދުކުރުމަށް މިހާރު އެކުލަވާލެވިފައިވާ ޕްލޭންތަކާ އެއްގޮތްވާ ފިޔަވަޅުތަކެކެވެ.

މޯލްޑިވްސް މީޓިއޮރޮލޮޖިކަލް ސަރވިސްގެ އޮފިޝަލުން ވިދާޅުވެފައިވަނީ ވައިގެ ފެންވަރު ދަށްވެފައިވަނީ ބަންގާޅު ކަނޑުން އަންނަ އިރުމަތީ ވައިން އުފުލައިގެން އަންނަ ކުނޑިއާއި ދުމުގެ ސަބަބުންކަމަށެވެ. އާންމުކޮށް ސާފު ދުވަހެއްގައި ހުޅުމާލޭގައި 10 ކިލޯމީޓަރަށް ފެންނަ ހިސާބުން ވަނީ މީގެކުރިން އެވްރެޖްކޮށް 4 ކިލޯމީޓަރަށް ދަށްވެފައެވެ. ވައިގެ ފެންވަރު އެންމެ ގޯސްކޮށް އޭރު ހުރީ ހދ. ކުޅުދުއްފުށި ސިޓީއާއި، ލ. އަތޮޅާއި އަދި ޅ. ނައިފަރުގައެވެ. މި ރަށްތަކުގައި ވައިގެ ފެންވަރު ވަނީ ނުރައްކާތެރި މިންވަރަކަށް ދަށްވެފައެވެ.

ފާއިތުވި އަހަރުތަކުގައި ވައިގެ ނުސާފުކަން އިތުރަށް ގަދަވެ، ދިގު މުއްދަތަކަށް ވަނީ ދެމިގެން ގޮސްފައެވެ. މީގެ މައިގަނޑު ސަބަބަކީ އިތުރުވަމުން އަންނަ އަލިފާނުގެ ކާރިސާތަކާއި އެކަމާ ގުޅުންހުރި އާދަތަކެވެ. މޫސުމަށް އަންނަމުންދާ ބަދަލުތަކާ ގުޅިގެން މިކަން އިތުރަށް ގޯސްވަމުން އަންނަކަމަށް މާހިރުން ފާހަގަކުރެއެވެ. 

މި ދުމުގެ ސަބަބުން ފެނުމަށް އުނދަގޫވުމުގެ އިތުރުން ޞިއްޙަތަށް ނުރައްކާތެރި އަސަރުތަކެއް ކުރެއެވެ. ޚާއްޞަކޮށް ނޭވާލުމުގެ ބަލިތަކަށް ހުށަހެޅިފައިވާ މީހުންނާއި، ކުޑަކުދިންނާއި އުމުރުން ދުވަސްވީ މީހުންނަށް މިކަމުގެ ނޭދެވޭ އަސަރު ބޮޑުވެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ފަތުރުވެރިކަމާއި ކަނޑުގެ މާޙައުލަށްވެސް މިކަމުގެ ސަބަބުން އަސަރުކުރެއެވެ. މިއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދަށް ވަރަށް މުހިންމު ދެ ދާއިރާއެވެ.

ޖައްވުގެ ނުސާފުކަމުން ރައްކާތެރިވުމަށްޓަކައި އަޅަންޖެހޭ ފިޔަވަޅުތައް:

1. ވައިގެ ފެންވަރު މޮނީޓަރކުރުން: އެޕްލިކޭޝަންތަކާއި ވެބްސައިޓްތައް މެދުވެރިކޮށް ވިހަ ގޭސްތަކުގެ މިންވަރު ބަލައި، އެ މިންވަރު މަތިވާ ވަގުތުތަކުގައި ބޭރުގައި ހޭދަކުރާ ވަގުތު މަދުކުރުން.
2. އަމިއްލަ ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅުތައް އެޅުން: ކުދި މާއްދާތައް ފިލްޓަރުކުރާ ގޮތަށް ފަރުމާކޮށްފައިވާ މާސްކު ބޭނުންކުރުން، ޚާއްޞަކޮށް ބޭރުގައި ގިނަ ވަގުތު ހޭދަކުރާ ފަރާތްތަކަށް މިކަން މުހިންމެވެ. އަދި ފުރުސަތުއޮތްނަމަ ގޭތެރޭގައި "އެއަރ ޕިއުރިފަޔަރ" ފަދަ ވައި ސާފުކުރާ ވަސީލަތްތައް ބޭނުންކުރުން.
3. ތިމާވެށި ރައްކާތެރިކުރުން: ދެމެހެއްޓެނިވި އާދަތަކަށް ބާރުއަޅައި، ސަރަހައްދީ އެއްބާރުލުން އިތުރުކޮށް، ސަރަހައްދީ ގޮތުން ޖައްވަށް ދޫވާ ވިހަ ގޭސްތަކުގެ އަސްލު ސަބަބުތައް ޙައްލުކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.

ޖައްވު ނުސާފުވުމަކީ ހަމައެކަނި ދިވެހިރާއްޖޭއަށް ކުރިމަތިވާ މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. މިއީ މުޅި ސަރަހައްދަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ގޮންޖެހުމެކެވެ. މިކަމުން ދައްކުވައިދެނީ އޭޝީއާ ޤައުމުތަކާއި މިކަމުގެ އަސަރު ފޯރާ އެހެނިހެން ޤައުމުތަކުގެ މެދުގައި އެއްބާރުލުން އިތުރުކުރުމުގެ މުހިންމުކަމެވެ. 

މި މައްސަލައަށް ދިގު މުއްދަތުގެ ހައްލެއް ހޯދުމަށްޓަކައި އަޅަންޖެހޭ ފިޔަވަޅުތައް:

1.  އަލިފާނުގެ ކާރިސާ މަދުކުރުމާއި ދެމެހެއްޓެނިވި ދަނޑުވެރިކަމުގެ އުސޫލުތައް ތަޢާރަފުކޮށް، ދަނޑުގައި އަލިފާން ރޯކުރުމުގެ ބަދަލުގައި އެހެން ގޮތްތައް ބޭނުންކުރުމަށް ހިތްވަރުދިނުން.
2. ވައިގެ ފެންވަރާ ގުޅޭ ހަރުދަނާ ޤަވާޢިދުތައް ތަންފީޒުކުރުން: ސަރަހައްދީ ފެންވަރުގައި ވައިގެ ފެންވަރު ބެލެހެއްޓުމަށް ކަނޑައެޅޭ މިންގަނޑުތަކަށް ޢަމަލުކުރުން.
3. ސަރަހައްދީ އެއްބާރުލުން އިތުރުކުރުން: ޖައްވު ނުސާފުވުމުގެ މައްސަލައަށް ހައްލު ހޯދުމަށް އޭޝީއާ ޤައުމުތަކާއި އެހެނިހެން ގުޅުންހުރި ޤައުމުތަކުގެ މެދުގައި ވިލަރެސްކުރުން އިތުރުކުރުން.
4. ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުކުރުން: ޖައްވު ނުސާފުވުމުގެ ސަބަބުން ކުރާ ނޭދެވޭ އަސަރުތަކާ ގުޅޭގޮތުން މުޖުތަމަޢު ހޭލުންތެރިކުރުވުން.
5. ތިމާވެއްޓާ ރައްޓެހި ޓެކްނޮލޮޖީތަކަށް އިންވެސްޓްކުރުން: ވައި ސާފުކުރުމަށާއި ވިހަ ގޭސްތައް މަދުކުރުމަށް ބޭނުންކުރެވޭ އައު ޓެކްނޮލޮޖީތައް ތަޢާރަފުކުރުން.

 އަޅުގަނޑުމެންގެ ޖައްވާއި، ޞިއްޙަތާއި، މުސްތަޤްބަލު ރައްކާތެރިކުރުމަކީ އަޅުގަނޑުމެން އެންމެންގެ ޒިންމާއެކެވެ. މަޢުލޫމާތު ހޯދައި، ތައްޔާރުވެ، ޒިންމާދާރުކަމާއެކު ޢަމަލުކުރުމަކީ މުހިންމު ކަމެކެވެ. ޖައްވު ނުސާފުވުމުގެ މައްސަލައަށް ހައްލު ހޯދުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތްތަކުގައި ބައިވެރިވެ، އަމިއްލަ ދިރިއުޅުމުގައި ތިމާވެއްޓާ ރައްޓެހި އާދަތައް އަށަގެންނެވުމަށް މަސައްކަތްކުރަމާ ހިންގަވާށެވެ.