ގެވެށިއަނިޔާ : ސިއްރުކުރުމަކީ މުޅި މުޖުތަމަޢަށް ދެވޭ އަނިޔާއެއް

ގެވެށި އަނިޔާއަކީ އާންމުކޮށް ފެންނަން ނުހުންނަ، ނަމަވެސް ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ފެތުރިފައިވާ އިޖްތިމާޢީ ބަލިމަޑުކަމެކެވެ. އެއީ ޖިންސު، އުމުރު، ނަސްލު އަދި އިޖްތިމާޢީ ދަރަޖައަކަށް ބެލުމެއްނެތި، ކޮންމެ މީހަކަށްވެސް ކުރިމަތިވެދާނެ ކަމެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ހިތާމަވެރި ޙަޤީޤަތަކީ: ހަނުހުރުމާއި މިކަމާއި ގުޅޭގޮތުން އަޑުނުއުފުލުމަކީ ގެވެށިއަނިޔާއަށް ދެވޭ އެންމެ ބޮޑު އެހީތެރިކަމަށް ވުމެވެ. އަނިޔާ ލިބޭ ފަރާތްތަކުން އަޑުނުއުފުލާ ހިނދު، އަދި މުޖުތަމަޢުން މިކަމާމެދު އަޅާނުލާ ހިނދު، އަނިޔާތަކަށް އިތުރު ބާރެއް ލިބެއެވެ. މިފަދަ މައްސަލަތައް ސިއްރުކުރުމުގެ ސަގާފަތް ނިމުމަކަށް ގެންނަންޖެހޭ ވަގުތު އައިސްޖެހިއްހެއެވެ.

މީހަކަށް ގެވެށި އަނިޔާއެއް ކުރާކަން ފާހަގަކުރެވޭނަމަ އެއީ އަޅާ ނުލާ ދޫކޮށްލައިގެން ވާނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. އަދި ތިމާއާއެކު އުޅޭ، ނުވަތަ ތިމާއާއި އިންވެގެން ހުންނަ ގެ ތަކުގައި ދިރިއުޅޭ މީހަކަށް އެފަދަ ކަމެއް ކުރިމަތިވޭތޯ ބަލާ އޮޅުން ފިލުވަންވެސް ޖެހެއެވެ. އެއީ ފަހަރެއްގައިވެސް މީހެއްގެ ޒާތީ ދިރިއުޅުމާއި ބެހުން ކަމަކަށް ނުބެލެވޭނެއެވެ. ނުވަތަ ތިމާއާއި ނުބެހޭ ކަމެއްގައި މަތިން ބައިން ޖެހުން ކަމަކަށްވެސް ނުބެލެވޭނެއެވެ. 

2024 ވަނަ އަހަރުގެ މެއި މަހުގެ ނިޔަލަށް ގެވެށި އަނިޔާގެ 278 މައްސަލަ ރިޕޯޓުކޮށްފައިވާ ކަމަށް ފެމިލީ ޕްރޮޓެކްޝަން އޮތޯރިޓީ (އެފްޕީއޭ) އިން ހާމަކުރެއްވިއެވެ. އަންހެނުންނާ ގުޅޭ 194 މައްސަލައަކާއި ފިރިހެނުންނަށް ގެވެށި އަނިޔާ ކުރަމުންދާތީ ހުށަހަޅާފައިވާ 84 މައްސަލަ އެވެ. ފިރިހެނުންނަށް ގެވެށި އަނިޔާ ގިނަ ފަހަރަށް ލިބިފައިވަނީ އަގަ ބަހުން ނުވަތަ ނަފްސާނީ ގޮތުންނެވެ.

" ގެވެށި އަނިޔާ "ބަލިމަޑުކަމެއްގެ ސިފައިގައި ފެތުރޭ

ދުނިޔޭގެ ޞިއްޙަތު ޖަމްޢިއްޔާގެ ތަފާސްހިސާބުތަކުން ދައްކާގޮތުގައި، ދުނިޔޭގެ ކޮންމެ ތިން އަންހެނަކުން އެކަކަށް ޙަޔާތުގައި ޖިސްމާނީ ނުވަތަ ޖިންސީ އަނިޔާ ކުރިމަތިވެއެވެ. މިއީ ހަމައެކަނި ހިސާބުތަކެއް ނޫނެވެ؛ މިއީ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތެކެވެ. 

ފިރިހެނުންނަށް ބަލާއިރު، އެ ފަރާތްތަކާ ގުޅޭ މަޢުލޫމާތު މަދުން ޝާއިޢުކުރެވިފައިވީ ނަމަވެސް، މިލިއަނުން ގުނާލެވޭ އަދަދެއްގެ ފިރިހެނުންވެސް އަޑުނުއުފުލައި ތިބެއެވެ. އެހީއަށް އެދޭއިރު ގިނަފަހަރު އެ ފަރާތްތަކަށް މަލާމާތްކުރެވޭ ނުވަތަ އިހުމާލުކުރެވެއެވެ. މި މައްސަލައަކީ ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ފެތުރިފައިވާ މައްސަލައެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް މިކަން ލަދުވެތިކަމާއި، ބިރުވެރިކަމާއި އަދި ސަގާފީ ގޮތުން ގެންގުޅޭ ނުރަނގަޅު ވިސްނުންތަކުގެ ސަބަބުން ވަނީ ފޮރުވިފައެވެ.

އިތުރު ކަންބޮޑުވުމަކަށް ވެފައިވަނީ ދުނިޔެއަށް ކުރިމަތިވާ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތްތަކުގައި ގޭތެރޭގެ އަނިޔާ އިތުރުވަމުންދާކަމެވެ. ކޮވިޑް-19ގެ ބަންދުތަކުގައި، ބައެއް ސަރަޙައްދުތަކުގައި އަނިޔާގެ ރިޕޯޓުތައް % 30  އަށްވުރެ އިތުރުވެފައިވެއެވެ. މިއީ އެކަހެރިވުމަކީ ގިނަފަހަރު އަނިޔާވެރިކަން އުފެދޭ މާޙައުލެއް ބިނާވާކަން ހަނދާންކޮށްދޭ ހިތާމަވެރި ހަޤީޤަތެކެވެ.

 ހަނުހުރުމާއި ކަންކަން ސިއްރުކުރުމުގެ އުސޫލުތައް ނިމުމަކަށް ގެނައުން

 އަނިޔާ ލިބޭ މީހުން އަނިޔާކުރާފަރާތް ދޫކޮށްލާފައި ނުދަނީ ކީއްވެ؟ މިއީ ގިނަ މީހުން އަހާ ސުވާލެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެ ފަރާތްތަކަށް މުސުވާލުގެ ޖަވާބުގެ ފުންމިން އެނގިފައެއް ނުވެއެވެ. އަނިޔާވެރި ގުޅުމަކުން ނުކުތުމަކީ ހަމައެކަނި ދޮރުން ބޭރަށް ނުކުތުމެއް ނޫނެވެ ،އެއީ ދަރިންގެ މަސްލަހަތާއި ،ނަފްސާނީ އެތައް ފިއްތުންތަކަކާއި، މާލީ ބަރޯސާވުމާއި، މުޖުތަމަޢުގެ ފާޑުކިޔުމާއި، އަދި ގިނަފަހަރު އަމިއްލަ ފުރާނައަށް ކުރިމަތިވާ ނުރައްކަލުގެ ތެރެއިން ކުރަންޖެހޭ ދަތުރެކެވެ.

 އަނިޔާކުރާ ފަރާތްތަކުން އިންޒާރުގެ ނިޝާންތައް ނުދައްކައެވެ. އެ ފަރާތްތަކުން ޖަޒުބާތީ ގޮތުން މެނިޕިއުލޭޓްކޮށް، އަދި ކޮންޓްރޯލްކުރަމުން ދަނީ އަނިޔާ ލިބޭ ފަރާތްތަކަށް ހިފެހެއްޓިފައިވާކަމުގެ އިޙްސާސް ލިބެންދެނެވެ. މިއީ މިކަމާ ގުޅޭގޮތުން އަޑުއުފުލަން ޖެހިލުންވާން އެފަދަ ފަރާތްތަކުގެ ހަތިޔާރަކަށްވާ ސަބަބެވެ. އެހީއަށް އެދެން އަޑުނުއުފުލޭ ކޮންމެ އާދޭހަކުން އަނިޔާކުރާ ފަރާތްތަކުގެ ބާރު އިތުރުވެއެވެ.

 އަޑުއުފުލުމުގެ ބާރު

 ބަހުގެ ބާރު ވަރުގަދައެވެ. ހަނުހުރުން ނިމުމަކަށް ގެނައުމަށް އެކަކު ކުރިމަތިލައިފިނަމަ އެހެން މީހުންނަށްވެސް އެކަން ކުރުމުގެ ހިތްވަރު ލިބެއެވެ. މިސާލަކަށް މައްޝޫރު ލަވަކިއުންތެރިޔާ ރިހާނާ އޭނާއަށް ލިބުނު އަނިޔާއާ ބެހޭގޮތުން ވާހަކަދެއްކިއެވެ. އޭނާގެ ހިތްވަރުގަދަކަމުން އޭނާއަށް ފަރުވާ ލިބުމުގެ އިތުރުން، މުޅި ދުނިޔޭގެ މިލިއަނުން ގުނާލެވޭ އަދަދެއްގެ މީހުންނަށް މި މައްސަލައަށް އަލިއަޅުވާލެވުނެވެ.

ވިމެންސް އެއިޑް އަދި މެންސް ޑޮމެސްޓިކް އެބިއުސް ހެލްޕްލައިން ފަދަ ޖަމްޢިއްޔާތަކުން އަނިޔާ ލިބިފައިވާ ފަރާތްތަކަށް އެ ފަރާތްތަކުގެ ތަޖުރިބާތައް ހިއްސާކުރުމަށް ފުރުޞަތު ދެއެވެ. މިއީ ހަނުހުރުން ނައްތާލެވިދާނެކަމާއި އެހީތެރިކަން ލިބޭނެ ނިޒާމުތައް ވާކަން ސާބިތުކޮށްދޭ ކަމެކެވެ.

 ގެވެށިއަނިޔާގެ ހަނގުރާމައިގައި ޖެހިފައިވާ ކުޑަކުދިން

 ގެވެށި އަނިޔާއަކީ ހަމައެކަނި ފިރިމީހާއާއި އަނބިމީހާއާ ދެމެދުގައި އޮންނަ މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. އެއީ ކުޑަކުދިންގެ ދިރިއުޅުމަށް ވަދެ، މުޅި އުމުރަށް ދެމިގެންދާ އަނިޔާތަކެއް ދޫކޮށްދާ ކަމެކެވެ. ދިރާސާތަކުން ދައްކާގޮތުގައި ގޭތެރޭގެ އަނިޔާ ފެންނަ ނުވަތަ ތަހައްމަލް ކުރާ ކުދިންނަށް ކަންބޮޑުވުމާއި، ހިތްދަތިކަމާއި، އަދި ބޮޑުވުމުން އަނިޔާގެ ސައިކަލް ކުރިއަށް ގެންދިއުމުގެ ފުރުޞަތު ބޮޑުވެއެވެ.

މިއީ ހަމައެކަނި އާއިލާގެ މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. މިއީ މުޖުތަމަޢުގެ މައްސަލައެކެވެ.މިއީ މުޖުތަމަޢުގެ މައްސަލައެކެވެ. އަނިޔާގެ ހިޔަލުން ސަލާމަތްކުރެވޭ ކޮންމެ ކުއްޖަކީ ޖީލުތަކުގެ މެދުގައި ދެމިގެންދާ އަނިޔާ ހުއްޓުވުމަށް އެޅޭ މުހިންމު ފިޔަވަޅެކެވެ.

ސަރުކާރުތަކާއި އަމިއްލަ ޖަމްޢިއްޔާތަކުން ގޭތެރޭގެ އަނިޔާއާ ދެކޮޅަށް އެކިއެކި ފިޔަވަޅުތައް އަޅަމުންދެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް އަޅުގަނޑުމެން އަދިވެސް ކުރަންޖެހޭ މަސައްކަތް ގިނައެވެ. ރާއްޖެ ހިމެނޭހެން ގިނަ ޤައުމުތަކުގައި ރައްކާތެރިކަން ދޭ ޤާނޫނުތައް ވަރުގަދަކުރެވެމުންދެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެ ޤާނޫނުތައް ތަންފީޒުކުރުމަކީ އަދިވެސް ގޮންޖެހުމަކަށްވެފައިވެއެވެ.

ގެވެށި އަނިޔާ ރިޕޯޓްކުރުމަށް 1421

ގެވެށި މައްސަލަތައް ރިޕޯޓު ކުރެއްވުމަށް، މިނިސްޓްރީ އޮފް ޖެންޑާ ފެމެލީ އެންޑް ސޯޝަލް ސާރވިސަސްގެ ހިލޭ ގުޅޭ ނަންބަރު 1421 އަށް ގުޅުއްވާ މައުލޫމާތު ހިއްސާކުރެވޭނެއެވެ.އެމަރޖެންސީ ހާލަތްތަކުގައި މޯލްޑިވްސް ޕޮލިސް ސާރވިސްގެ ހިލޭ ގުޅޭ ނަންބަރު 911 އަށް، އެމަރޖެންސީ ނޫން ހާލަތްތަކުގައި އެ މުއައްސަސާގެ 3322111 ނަންބަރު އަދި ފެމެލީ އެންޑް ޗައިލްޑް ޕްރޮޓެކްޝަން ނަންބަރު 3300600 ނަންބަރަށް ގުޅުއްވޭނެއެވެ. 

ކުޑަ ކުދިންނާއި ގުޅުންހުރި މައްސަލައެއް ނަމަ ނުވަތަ ކުޑަ ކުއްޖަކަށް އަނިޔާއެއް ލިބޭކަން ފާހަގަކުރެވޭނަމަ ޗައިލްޑް ހެލްޕް ލައިން 1412 އަށް ގުޅުއްވާ މައްސަލަ ރިޕޯޓު ކުރެވޭނެއެވެ.

އޭގެ އިތުރުން ގެވެށި އަނިޔާއައި ގުޅުންހުރި މައްސަލަތައް ހިއްސާކުރެއްވުމަށް ސޮސައިޓީ ފޯރ ހެލްތު އެޑިއުކޭޝަންގެ ނަންބަރު 3327117، އަދި ފެމެލީ ލީގަލް ކްލިނިކްގެ ނަންބަރު 9977771، އަދި 3331779 އާއި ގުޅުއްވައިގެންވެސް ރިޕޯޓު ކުރެވިދާނެއެވެ. 

ގެވެށިއަނިޔާ ތެރޭގައި ހިމެނޭކަންކަން

ރާއްޖޭގައި އެކުލަވާލާފައިވާ ގެވެށިއަނިޔާއާއި ގުޅޭ ޤާނޫނުގެ 4 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ " ގެވެށިއަނިޔާގެ އަމަލު" ތެރޭގައި ހިމެނެނީ:

• ޖިސްމާނީ އަނިޔާކުރުން.
  
• ޖިންސީގޮތުން އަނިޔާކުރުން.
  
• ބަހުގެ ހަމަލާދިނުމާއި ނަފްސާނީގޮތުން އަނިޔާކުރުން.
  
• މާލީގޮތުން ނުވަތަ އިގްތިސާދީގޮތުން ދަތިކުރުން.
  
• މެޑިކަލް ޑޮކްޓަރެއްގެ ލަފާ ލިބިފައިވަނީ، އަނބިމީހާ ވަކި މުއްދަތެއްގެ ކުރިން މާބަނޑުނުކުރުމަށްކަމުގައިވީނަމަވެސް، އަނބިމީހާގެ ސިއްހަތަށް ބެލުމެއްނެތި މާބަނޑުކުރުން.
  
• އަނިޔާވެރި ކައިވެންޏަކުން ދުރުވާން މަސައްކަތްކުރާ އަންހެނާގެ ރުހުމާ ދެކޮޅަށް އޭނާ މާބަނޑުކުރުން.
  
• މީހެއްގެ މުދާ އެ މުދަލުގެ ވެރިފަރާތަށް ބޭނުން ނުކުރެވޭނެފަދަ ގޮތަކަށް  ގަސްދުގައި ހިފެހެއްޓުން.
  
• ބިރުދެއްކުން.
  
• ގޯނާކުރުން.
  
• ފާރަލުން.
  
• މުދަލަށް ގެއްލުންދިނުން.
  
• އެއްގޭގައި ދިރިއުޅޭ ދެމީހުންކަމުގައިނުވާ ހާލަތްތަކުގައި، ގެވެށި އަނިޔާގެ ށިކާރައަކަށްވީ މީހާ ދިރިއުޅޭ ގެއަކަށް، ކަނޑައެޅިގެން ސާފުބަހުން އޭނާގެ ހުއްދަ ލިބިގެން މެނުވީ، ވަނުން ނުވަތަ ވަދެހުރުން.
  
• މިނޫންވެސް ގެވެށި އަނިޔާގެ ށިކާރައަކަށްވީ މީހާގެ މައްޗަށް ބާރު ފޯރުވުމަށް ނުވަތަ އެނޫންވެސް އަނިޔާވެރި އަމަލެއްކަމަށް ބެލެވިދާނެ އެއްވެސްކަމެއް ކުރުން.
  
• މީހެއްގެ އަމިއްލަ އިހްތިޔާރު އޮތްނަމަ، އޭނާ ކުރަން ބޭނުންނުވާނެ ކަމެއް، ނުވަތަ އަމިއްލަ އިހްތިޔާރުގައި އޭނާ އަމިއްލައަށް ނުކުރާނެ ކަމެއް އޭނާ ލައްވާ ގަދަކަމުން ކުރުވުން، ނުވަތަ ބިރުދައްކައިގެން ކުރުވުން، ނުވަތަ ބާރުގެ ބޭނުންކޮށްގެން ކުރުވުން.
  
• މީހެއްގެ ނުރުހުމުގައި އޭނާ ތަނެއްގައި ބަންދުކުރުން، ނުވަތަ އޭނާގެ އަމިއްލަ އިހްތިޔާރުގައި އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް އައިސްގޮސް ނުހެދޭނެގޮތް ހެދުން، ނުވަތަ އޭނާގެ އަމިއްލަ އިހްތިޔާރުގައި ދަތުރުފަތުރުކޮށް، ހިނގާބިނގާވެނޫޅެވޭގޮތް ހެދުން.
  އިސްވެދިޔަ އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ ކަމެއް ކުރަން އުޅުން ނުވަތަ ހިންގަން އުޅުން ނުވަތަ އެފަދަ އަމަލެއް ހިންގަފާނެކަމުގެ ބިރު މީހެއްގެ ހިތުގައި އުފެއްދުން.
  
• ގެވެށި އަނިޔާގެ އަމަލެއް ހިނގަމުންދާ މަންޒަރު ކަނޑައެޅިގެން ގަސްދުގައި ކުޑަކުއްޖަކަށް ދެއްކުން ނުވަތަ އަޑުއިއްވުން، ނުވަތަ އެފަދަ އަމަލެއް ފެންނާނެ ނުވަތަ އަޑުއިވޭނެ ހާލަތަކަށް ކުޑަކުއްޖަކު ގެންދިޔުން ނުވަތަ ހުށަހެޅުން.

މީގެއިތުރުން ގާނޫނުގެ ބޭނުމަށްޓަކައި، އަނިޔާގެ އަމަލު މާނަކުރުމުގައި، އަނިޔާގެ ވަކި އެއް އަމަލު، އެއީވެސް އަނިޔާގެ އަމަލެއްކަމުގައި ބެލެވިދާނެއެވެ. ނުވަތަ، ވަކި މުއްދަތެއްގައި ވަކި ބައްޓަމަކަށް ކުރެވެމުންގޮސްފައިވާ އަމަލުތަކަކަށް އެކުގައި ބަލާލުމުން، އެ އަމަލުތަކުން ޖުމްލަގޮތެއްގައި އަނިޔާގެ ސިފަ ފެންނަކަމަށްވާނަމަ، އެ ހުރިހާ އަމަލުތަކެއް އެކުގައި އެއީ އަނިޔާގެ އެއް އަމަލުކަމުގައިވެސް ބެލެވިދާނެއެވެ.

 ގެވެށިއަނިޔާއާއި ދެކޮޅަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތުގައި އަޅުގަނޑުމެން އެންމެން ޢަމަލީގޮތުން ބައިވެރިވާން ޖެހެއެވެ. އެކަހެރިވެފައި ނުވަތަ ވަކިވެފައިވާކަމަށް ފެންނަ ރައްޓެހިންނާއި އާއިލާގެ މެންބަރުންނާ ގުޅައި އެ ފަރާތްތަކުގެ ޙާލު ބަލާށެވެ. ދެރަވުމާއި ކަންބޮޑުވުމުގެ ކުދިކުދި ނިޝާންތައް އިހުމާލުނުކުރާށެވެ. ގިނަފަހަރު، އެ ފަރާތްތައް އެކަނި ނޫންކަން އަންގާލުމަކީވެސް އެ ފަރާތްތަކަށް ބޭނުންވާ ފުރާނައިގެ ރައްކާތެރިކަމަށް ވެދާނެއެވެ.

މިކަން ބަދަލު ކުރަން މަސައްކަތް ކުރުން

އަޑުނުއުފުލުމަކީ ބައެއް ޙާލަތްތަކުގައި ރަނގަޅު ކަމަކަށް ވެދާނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ގެވެށިއަނިޔާއާ ގުޅޭގޮތުން އަޑުނުއުފުލުމަކީ ނުރައްކާތެރި ކަމެކެވެ. އަޑުއުފުލުމަކީ ހަމައެކަނި ދެކޮޅުވެރިކަމުގެ ޢަމަލެއް ނޫނެވެ. އެއީ ލޯބީގެ ޢަމަލެކެވެ - އަމިއްލަ ނަފްސަށް، އެހެން މީހުންނަށް، އަދި އެއްވެސް މީހަކު ބިރުވެރިކަމުގައި ދިރިއުޅެން ނުޖެހޭ މުސްތަޤްބަލަކަށް ކުރެވޭ ލޯތްބެކެވެ.

 އަޅުގަނޑުމެން އެންމެންނަށްވެސް މިކަމުގައި ދައުރެއް އަދާކުރެވޭނެއެވެ. ވަކާލާތުކުރާށެވެ. އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދޭށެވެ. އަދި އެންމެ މުހިންމު ކަމަކީ، ސަމާލުކަމާއެކު އަޑުއަހާށެވެ. އެކުގައި މަސައްކަތްކޮށްގެން، އަޅުގަނޑުމެންނަށް އަނިޔާ ލިބިފައިވާ ފަރާތްތަކުގެ އަޑު، އަނިޔާގެ މަޑުމަޑު އަޑަށްވުރެ ބާރަށް އިވޭކަން ކަށަވަރުކުރެވިދާނެއެވެ.

ގެވެށިއަނިޔާ އަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މުޖުތަމަޢުގެ އެންމެ ފުނުން ފެށިގެން ކުރިމަތިވާ މައްސަލައެކެވެ. އެއީ އިންސާނީ ޙައްޤުތަކަށް ކުރިމަތިވާ ނުރައްކަލެކެވެ. އަދި އެއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މުޖުތަމަޢުގެ ދުޅަހެޔޮކަމަށް ހުރަސްއަޅާ ކަމެކެވެ. އަޑުނުއުފުލުމުގެ ސަގާފަތް ނިމުމަކަށް ގެނައުމަކީ މި މައްސަލައަށް ޙައްލު ހޯދުމުގެ ފުރަތަމަ ފިޔަވަޅެވެ.

 އަޅުގަނޑުމެން އެންމެންވެސް މި މަސައްކަތުގައި ބައިވެރިވާންޖެހެއެވެ. އަނިޔާ ލިބޭ ފަރާތްތަކަށް އެހީތެރިވުމާއި، އަނިޔާކުރާ ފަރާތްތަކަށް ޖަވާބުދާރީވުމަށް ގޮވާލުމާއި، އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ މުޖުތަމަޢުގައި މި މައްސަލައާ ގުޅޭގޮތުން ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުކުރުމަކީ އަޅުގަނޑުމެން އެންމެންގެ ޒިންމާއެކެވެ.

އަޅުގަނޑުމެންގެ އަޑުތައް އެއްކޮށްލައިގެން، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބަދަލު ގެނެވިދާނެއެވެ. އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެކަކުއަނެކަކަށް އަޅާލާ،  އޯގާތެރި އަދި ރައްކާތެރި މުޖުތަމަޢުތަކެއް ބިނާކުރެވިދާނެއެވެ. އެއްވެސް މީހަކު ބިރުވެރިކަމުގައި ދިރިއުޅެން ނުޖެހޭ ދުނިޔެއެއް އުފެއްދިދާނެއެވެ.

އެހެންކަމުން، އަޑުއުފުލާށެވެ. އަޑުއަހާށެވެ. އަދި ޢަމަލުކުރާށެވެ. އެހެނީ ގެވެށިއަނިޔާއާ ދެކޮޅަށް މަސައްކަތްކުރުމަކީ  އިންސާނިއްޔަތުކަމުގެ ވާޖިބެކެވެ.