ދީބާޖާއަށް ބަދަލު ދިނުމުގެ މައްސަލަ: ކުރީގެ ސަރުކާރުގެ ޢަމަލުތަކާމެދު ސުވާލު އުފެދޭ އެތައްކަމެއް

ސަރުކާރުން އާންމު ކުރި ޚާއްޞަ އޮޑިޓް ރިޕޯޓަކުން ދީބާޖާ އިންވެސްޓްމަންޓް ޕްރައިވެޓް ލިމިޓެޑަށް ދޭން ނިންމި  ބަދަލާ ގުޅޭގޮތުން ކަންހިނގާފައިވާ ގޮތުގެ ތަފްޞީލީ މަޢުލޫމާތު ހާމަވެފައިވެއެވެ. މި ރިޕޯޓުން ފާހަގަކޮށްފައިވާ ކަންތައްތަކުން ދޭހަވަނީ ކުރީގެ ސަރުކާރުން މި މައްސަލަ ބަލަހައްޓާފައިވަނީ އެކަށީގެންވާ ފެންވަރެއްގައި ނޫންކަމެވެ. އަދި މި ބަދަލު ދިނުމުގައި ދައުލަތުގެ ފައިސާ ބޭނުންކޮށްފައިވާ ގޮތާމެދު ސުވާލު އުފެދޭކަމާއި، މީގެ ސަބަބުން ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް އިތުރު މާލީ ބުރައެއް އުފުލަން ޖެހިފައިވާކަން އެނގެއެވެ.

މައްސަލައިގެ ފަސްމަންޒަރު: ޚިލާފު އުފެދުނު އެއްބަސްވުމަކާއި ޤާނޫނީ ކޯޅުން

މި މައްސަލައިގެ ފެށުން އޮތީ 2010 ވަނަ އަހަރު، ރައީސް މުޙައްމަދު ނަޝީދުގެ ވެރިކަމުގައި ދީބާޖާ އިންވެސްޓްމަންޓާއެކު ވެވުނު އެއްބަސްވުމަކާ ގުޅިގެންނެވެ. މި އެއްބަސްވުމުގެ ދަށުން ހަތަރު އަތޮޅެއްގައި (ނ.، ރ.، ބ.، އަދި ޅ.) ފެރީ ޚިދުމަތް ޤާއިމުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ހަވާލުކުރެވުނެވެ. މި މަޝްރޫޢުގެ މަޤްޞަދަކީ އެ ސަރަޙައްދުގެ ދަތުރުފަތުރުގެ ނިޒާމު ހަރުދަނާކުރުމެވެ. ނަމަވެސް މި މަޝްރޫޢު ކުރިއަށް ގެންދިއުމުގައި ގިނަގުނަ ދަތިތަކާ ކުރިމަތިވިއެވެ.

2013 ވަނަ އަހަރު، ރައީސް ވަޙީދުގެ ވެރިކަމުގައި، ދީބާޖާއިން އެއްބަސްވެފައިވާ ޚިދުމަތްތައް ފޯރުކޮށްނުދެވުމުގެ ސަބަބުން އެއްބަސްވުން ބާޠިލުކުރެވުނެވެ. ސަރުކާރުން ބުނެފައިވާ ގޮތުގައި، ކުންފުނިން ފެރީ ޚިދުމަތް ފޯރުކޮށްދިނުމުގައި އެއްވެސް ފާހަގަކުރެވޭ ކުރިއެރުމެއް ހޯދާފައިނުވާތީ މި ފިޔަވަޅު އަޅަން ޖެހުނީއެވެ.

މި ކަމާއި ގުޅިގެން، ދީބާޖާއިން ދަޢުވާއެއް އުފުލިއެވެ. އެއްބަސްވުން ބާޠިލުކުރީ ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ކަމަށް ބުނެ 348 މިލިއަން ރުފިޔާގެ ބަދަލު ހޯދުމަށް އެދުނެވެ. ސިވިލް ކޯޓުން ފުރަތަމަ ނިންމީ ކުންފުނީގެ ފަރާތަށް ޖެހޭ ގޮތަށް، އެ މުޅި އަދަދު ދިނުމަށެވެ. ނަމަވެސް ހައިކޯޓުން މި ނިންމުން ބަދަލުކުރިއެވެ. 2019 ވަނަ އަހަރު ސުޕްރީމް ކޯޓުން ނިންމީ އެއްބަސްވުން ބާޠިލުކުރީ ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ކަމަށާއި 174 މިލިއަން ރުފިޔާގެ ބަދަލެއް ދޭންޖެހޭ ކަމަށެވެ.

އޮޑިޓްގެ ހޯދުންތައް: ކަންބޮޑުވުން އުފެދޭ ނުކުތާތައް

އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހުން ކުރި ޚާއްޞަ އޮޑިޓުން ފާހަގަކުރެވުނު ސެޓްލްމަންޓް ޕްރޮސެސްގައި ހުރި ސީރިއަސް މައްސަލަތައް:

• ޤާނޫނީ ހަމަތަކާއި އެކަށީގެންވާ ލިޔެކިޔުންތަކުގެ ދަތިކަން:

އޮޑިޓުން ދައްކާގޮތުގައި ކުރީގެ ސަރުކާރުން ބަދަލުގެ އަދަދަށް އެކަށީގެންވާ ޤާނޫނީ ހަމަޖެހުމެއް ހޯދާފައިނުވެއެވެ. 174 މިލިއަން ރުފިޔާގެ ފައިސާ ދޭންޖެހޭކަން ނުވަތަ އެއީ އެކަށީގެންވާ އަދަދެއްކަން އެއްވެސް ރަސްމީ ލިޔެކިޔުމަކުން ސާބިތުނުވެއެވެ. އަދި ސެޓްލްމަންޓް ފާސްކުރުމުގެ ކުރިން އެޓަރނީ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހުގެ ލަފާ ހޯދާފައިވާކަމުގެ އެއްވެސް ރެކޯޑެއް ނެތްކަން އޮޑިޓުން ފާހަގަކުރެވިފައިވެއެވެ. މިއީ ޤާނޫނާ އެއްގޮތަށް ކަންކަން ކުރިއަށްދާކަން ކަށަވަރުކުރުމަށް ނުހަނު މުހިންމު ފިޔަވަޅެކެވެ.

• ފައިސާގެ ކަންކަން ބެލެހެއްޓުމުގެ ޒިންމާދާރުކަން ކުޑަ:

 މިނިސްޓްރީ އޮފް ފިނޭންސްއިން މި ބޮޑު ސެޓްލްމަންޓްގެ ސަބަބުން ދައުލަތުގެ މާލިއްޔަތަށް ކުރާނެ އަސަރުގެ ފުރިހަމަ އެސެސްމަންޓެއް ހަދާފައިނުވާކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. ދައުލަތުގެ އާމްދަނީއާ އަޅާބަލާއިރު މިއީ ވަރަށް ބޮޑު އަދަދެއްކަމުން، މިކަމުގެ ސަބަބުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދަށް ނޭދެވޭ އަސަރުތަކެއް ކުރުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެކެވެ. ކުރީގެ ފިނޭންސް މިނިސްޓަރު އެންމެ ފަހު 51.2 މިލިއަން ރުފިޔާގެ ފައިސާ ދޫކުރުމަށް ހުއްދަދިނީ އެ އިދާރާގެ އެންމެ ފަހު ދުވަހުގައިކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. މިކަމުން މި ނިންމުމުގެ ވަގުތާއި މަޤްޞަދާ މެދު ސުވާލު އުފެދެއެވެ.

• ސެޓްލްމަންޓް ޕްރޮސެސްގައި ހުރި އުނިކަންތައްތައް:

174 މިލިއަން ރުފިޔާގެ ސެޓްލްމަންޓަށް ވާސިލުވި މަޝްވަރާތަކުގައި ހާމަކަން ކުޑަކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. ނިންމުން ނިންމުމުގެ މުހިންމު މަރުޙަލާތަކުގެ ލިޔެކިޔުންތައް ނެތްކަން ވެސް ފާހަގަކުރެވެއެވެ. ކުރީގެ އިދާރާގެ ސެޓްލްމަންޓް ކޮމިޓީން ފުރިހަމައަށް ބެލުމަކާ ނުލައި ބަދަލު ދިނުމަށް ހުށަހަޅާފައިވާކަން އޮޑިޓުން ދައްކައެވެ. މީގެ ސަބަބުން އަވަސްއަވަހަށް، އެކަށީގެންވާ ހަމަޖެހުމެއް ނެތި ނިންމާފައިވާ ކަމަކަށް ފައިސާ ދައްކަން ޖެހެނީ ދިވެހި ރައްޔިތުންކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ.

ސެޓްލްމަންޓް މެދުވެރިކޮށް ރައްޔިތުންނަށް އޮޅުވާލެވުނު ގޮތް

އޮޑިޓުން ހާމަވެގެންގޮސްފައިވާ ކަންތައްތަކަކީ ކުރީގެ އިދާރާގެ ދަށުން މާލީ ކަންކަން އެކަށީގެންވާ ގޮތެއްގައި ބަލަހައްޓާފައިނުވާކަމުގެ ހެއްކެކެވެ. މިއީ އެކަށީގެންވާ ވަރަށް ދިރާސާކުރުމަކާ ނުލައި ބޮޑު މާލީ ޒިންމާއެއް އުފުލަން މަސައްކަތްކޮށްފައިވާކަމުގެ ހެއްކެއް ކަމަށް ބެލެވެއެވެ. ސަރުކާރުގެ ދައުރު ނިމުމާ ކައިރިވެފައިވަނިކޮށް އެންމެ ފަހު ވަގުތު ފައިސާ ދޫކުރުމަށް ހުއްދަދިނުމަކީ މި ނިންމުމުގެ ފަހަތުގައިވާ މަޤްޞަދާމެދު ސުވާލު އުފެދޭ ކަމެކެވެ. މީގެ އިތުރުން، ދީބާޖާއިން އެއްބަސްވުމާ ޚިލާފުވެފައިވާ ކަންކަމަށް ސެޓްލްމަންޓުގައި ރިޢާޔަތްކޮށްފައި ނުވުމުން، ކުރީގެ އިދާރާއިން ސިޔާސީ މަޞްލަޙަތު އިސްކޮށް، ދައުލަތުގެ ފައިސާ ރައްކާތެރިކުރުމަށް އިސްކަންދީފައިނުވާކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ.

 އެއްބަސްވުމުގެ ތަފްސީލު:

1. ދީބާޖާގެ އަސްލު ދަޢުވާގެ އަދަދު: 348 މިލިއަން ރުފިޔާ
2. 2019 ވަނަ އަހަރު ފާސްކުރެވުނު އެއްބަސްވުމުގެ އަދަދު: 174 މިލިއަން ރުފިޔާ
3. ފުރަތަމަ ދޫކުރެވުނު ފައިސާގެ އަދަދު: 12.8 މިލިއަން ރުފިޔާ
4. އެންމެ ފަހު ދުވަހު ފާސްކުރެވުނު ބާކީ ފައިސާގެ އަދަދު: 51.2 މިލިއަން ރުފިޔާ

އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްގެ ހުށަހެޅުންތަކާއި ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު

 އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހުން މި އެއްބަސްވުމާ ގުޅޭގޮތުން ފުރިހަމަ ތަޙުޤީޤެއް ހިންގުމަށް ހުށަހަޅާފައިވެއެވެ. އަދި އެއްބަސްވުން ބާޠިލުކުރުމުގެ ޙައްޤު ދައުލަތަށް ލިބިގެންވާތީ، ބަދަލު ދިނުމާ ދެކޮޅަށް ލަފާދީފައިވެއެވެ. 

އޮޑިޓް ނަތީޖާތައް ހާމަވުމާއެކު، އާންމުންގެ ކަންބޮޑުވުން އިތުރުވެފައިވެއެވެ. ގިނަ ރައްޔިތުން ވަނީ މިކަންކަން ޒިންމާދާރުކުރުވުމަށް ގޮވާލާފައެވެ. މި އެއްބަސްވުމަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ މާލީ ކަންކަން ރަނގަޅަށް ނުބެލެހެއްޓޭކަމުގެ ހެއްކެއްކަމަށް ބެލެވެއެވެ. އަދި ކުރިމަގުގައި ބާރުގެ ނަހަމަ ބޭޭނުންކުރުން ހުއްޓުވުމަށް ހަރުދަނާ ޤާނޫނީ އަދި މާލީ ކޮންޓްރޯލްތަކެއް ބޭނުންވާކަން ފާހަގަކުރެވިފައިވެއެވެ.

ދީބާޖާ އިންވެސްޓްމަންޓާއެކު ވެފައިވާ 174 މިލިއަން ރުފިޔާގެ އެއްބަސްވުމަކީ ދުރާލާ ރޭވުމެއްނެތި ކުރެވުނު ކަމެއްގެ ނޭދެވޭ ނަތީޖާއެވެ. މިހާރުގެ ސަރުކާރުން މި އެއްބަސްވުން މުރާޖަޢާކޮށް، އަދި އަލުން މަޝްވަރާކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރަމުންދާއިރު، އުއްމީދަކީ މީގެން ފިލާވަޅު ލިބި، ޤައުމުގެ ވަސީލަތްތައް ނަހަމަ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރުން ހުއްޓުވުމަށް ހަރުދަނާ ނިޒާމުތަކެއް ޤާއިމުކުރެވުމެވެ.މިއީ އެކަށީގެންވާ ރައްކާތެރިކަމެއް ނެތި މިފަދަ ބޮޑެތި އެއްބަސްވުންތައް ފާސްކުރެވޭ ނިޒާމު އިޞްލާޙުކުރުމަށް ގޮވާލުމުގެ ފުރުޞަތެކެވެ.