އަމިއްލަ ވަޒަނުގައި ނިކަމެތިކޮށްނުލާށެވެ!

މީހަކު އެ މީހެއްގެ އަމިއްލަ ވަޒަނުގައި ނިކަމެތިކޮށްލުމަކީ ވަރަށް ހިތްދަތިވާނެކަމެކެވެ. 

ޤައުމީ ވިސްނުމަކުން ވިސްނާނަމަ، މި ޖީލަށް އެފަދަ ކަމެއް ތަޙައްމަލު ކުރެވިފައި ނެތަސް، ތާރީޙީ ލިޔުންތަކުން އެފަދަ އިޙުސާސްތަކުގެ މަންޒަރުތައް ވަރަށް އަސަރާއެކު ކުރަހާލަދީފައި އެބަހުއްޓެވެ. 

އެގޮތުން ޤައުމީ ލެވެލްގައި ފާހަގަކުރާ ހުރަވީ ދުވަހާ ގުޅިފައި ވަނީ ވެސް އެފަދަ ހާދިސާއެކެވެ. އެއީ މީގެ 281 އަހަރު ކުރިން ހޮޅީންނޭ ކިޔުނު ބަޔަކު ރާއްޖެ އަރައި، ދިވެހީންގެ އަމިއްލަ ވަޒަނުގައި ދިވެހީން ނިކަމެތިކޮށްލި ވާހަކައެވެ. އެ ދުވަހާ ގުޅިފައިވާ ހާދިސާގައި، މާލޭގެ އެތައް ތަނެއްގައި ހުޅުޖަހާ، އޭރު ހުންނެވި ރަދުން ރަހީނުކޮށް، ލާއިންސާނީ އެތައް އަނިޔާއެއް ދިވެހީންނަށް ދީ، އަޅުވެތިކަމުގެ ނާމާން ދުވަސްތަކެއް ގެނައެވެ. 

އެ ދުވަސް މާޒީވެ ދިޔައީތީ މާތްاللهއަށް ޙަމްދު ކުރަމެވެ. އެ ނާމާންކަމުން ދިވެހިން ސަލާމަތްކުރުމަށް މެދުވެރިވީ ދޮންބަންޑާރައިންނެވެ. ދޮންބަންޑާރައިން މި ވަޒަން އެ ބިރުވެރިކަމުން ސަލާމަތްކޮށްދިނީ އެ މަނިކުފާނުގެ ޙިކުމަތްތެރިކަމާއި، ހުޝިޔާރުކަމުންނެވެ. އެ ކަންކަމުގެ އިތުރަށް، މި ޖިހާދުން ހާމަވެގެން ދިޔައީ، ދޮންބަންޑާރައިންގެ ހިތުގައި މި ވަޠަނަށް އޮތް ލޯތްބާއި ކުލުނެވެ. އަމިއްލަ ފުރާނައަށް ވުރެ ބޮޑަށް، މި ވަޒަނުގެ މިނިވަންކަން މުހިންމުކަމާއި، އަންނާން އޮތް ޖީލުތަކަށް، މި ވަޠަން، މި ގޮތުގައި ވާސިލްކޮށްދިނުމުގެ މާތް ރޫޙެވެ. މި ޖީލަށް ތަދު އެއްޗަކަށް ވެގެން މި އުޅެނީ އެއީ ތޯއްޗެކެވެ.  

އޭގެ ދެ ގަރުނު ފަހުން ޓެކްނޮލޮޖީގެ ދާއިރާއިން ދުނިޔެ ހޯދަން ފެށި ކުރިއެރުންތަކާއެކު، މިއަދު މިއޮތީ ފިކުރީ ހަނގުރާމައެކެވެ. މި ހަނގުރާމައިގެ ނާމާންކަން ވެސް ބޮޑެވެ. ތަފާތަކީ އެކަން އިހުސާސް ނުކުރެވުމެވެ.

މި ޤައުމުގެ ކަންކަމަށް ފުން ނަޒަރެއް ހިންގާލާއިރު، މިހާރު ފެނިގެން ދަނީ ވަޠަނީ ލޯބި މަޑުމަޑުން ނެތިގެންދާތަނެވެ.  އެންމެ ކުޑަމިނުން، އަހަރެމެންނަށް ދިވެހީންނޭ ކިއުނީ ކިހިނެއްކަމާމެދު ވިސްނާ ފިކުރުކުރާ މީހުން ވެސް މަދުވެއްޖެއެވެ. 

އަހަރެމެންނަށް ދިވެހީންނޭ ކިޔުނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ އެއީ  އަހަރެމެން ދިވެހި ބަހުން ވާހަކަދައްކާތީކަން ޔަޤީންތާއެވެ. އެހެންކަމުން ދިވެހިން ދިވެހީންނަށް ވުމުގައި ބަހަށް ވުރެ ބޮޑު ދަޢުރެއް އަދާކުރި އިތުރު އެއްކަމެއް ވެސް ނެތެވެ. އެހެންނަމަވެސް މިއަދު އޮތް އެންމެ ބޮޑު ހިތާމައަކީ، ދިވެހިބަސް ދިވެހީންގެ ތެރޭގައި ނިކަމެތިވެގެން ދިއުމެވެ.

މިއީ ކުޑަ ދުވަސްކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ޓެކްނޮލޮޖީގެ ދާއިރާއިން މުޅި ދުނިޔެއަށް އައި އިންޤިލާބީ ބަދަލުތަކުގެ ނުރައްކާތެރިކަމެވެ. މި ބަދަލުތައް މަސައްކަތް ކުރަމުން މިދަނީ ދިވެހި ބަހުގެ ވަޒަނުގައި ދިވެހި ބަސް ނިކަމެތިކޮށްލުމަށެވެ. ހިތާމައަކީ މިކަން ހުއްޓުވުމަށް އަހަރެމެންގެ ތެރެއިން ގިނަ ފަރާތްތަކަށް އެކަށޭނަ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރެވެމުން ނުދިއުމެވެ. މިކަމަށް ހެކިދޭ ގިނަ ކަންތައްތަކެއް ދަނީ ފެންނަމުންނެވެ. އޭގެތެރެއިން ބައެއް ކަންކަން ޙިއްޞާކޮށްލާނަމެވެ. 

މީގެ ކުޑަދުވަސްކޮޅެއް ކުރިއެވެ. އަހަރެންގެ ކުޑަ ދަރިފުޅުގެ ދިވެހި ވާހަކަ ފޮތެއް ކިޔާލިއިރު ފާހަގަވި އެންމެ ބޮޑު އެއް ކަމަކީ، އެ ވާހަކަ ފޮތުގައި ބަސް ލިޔުމުގެ ހަމަތަކާއި އުސޫލުތަކާއި ޚިލާފަށް ޖުމްލަތައް ހުރުމެވެ. މިސާލަކަށް، އެއް ބަހުގެ ގޮތުގައި ލިޔަން ޖެހޭ ބަސްބަސް ދެ ބަހުގެ ގޮތުގައި ލިޔެފައި ހުރުމެވެ. ސުކުން ކުރުމުގައި ބަހުގެ ހަމަތައް ގެއްލިފައި ހުރުމެވެ. އެހެންކަމުން ދަރިފުޅަކީ ދަސްކުރާ އުމުރުގެ ކުއްޖަކަށްވީއިރު، މިފަދަ ބަހަވީ މައްސަލަތައް ހުރުމުން، މިކަމުގެ ނޭދެވޭ އަސަރު ދަރިފުޅުގެ އުނގެނުމުގެ މަރުހަލާގައި ކުރާނެ މިންވަރު ހިތަށްއަރާފައި އަހަރެންނަށް ވަރަށް އަސަރުކުރިއެވެ. 

މިކަމުން އެނގުނު އެއްކަމަކީ، ކުޑަކުދިން އުނގެނުމަށް އެހީތެރިވުމުގެ ގޮތުން ލިޔެ ޝާއިޢުކުރާ މިފަދަ ފޮތްތައް ތައްޔާރުކުރާ ބައެއް ފަރާތްތަކަކީ، އެ ކަމަށް އެކަށީގެންވާ ފަރާތްތަކެއް ނޫން ކަމެވެ. އަދި ފޮތްތައް ހުރީ ބަލަން ޖެހޭ ފަރާތްތަކުން، ބަލަންޖެހޭ މިންވަރަށް ބަލާފައި ނޫންކަމެވެ. 

މިކަމަށް ހެކިދޭ އިތުރު ކަމެއް ޙިއްޞާކޮށްލާނަމެވެ. ޓެކޮނޮލޮޖީގެ މި ޒަމާނުގައި ހެދިބޮޑުވަމުން އަންނަ ކުދިން ހުސް ވަގުތު ހޭދަކުރަނީ، ފޯނާއި ލެޕްޓޮޕްފަދަ ތަކެތިން، ދިވެހި ބަސް ނޫން އެހެން ބަސްބަހުން ހަދާފައި ހުންނަ ކާޓޫން ނުވަތަ ވީޑިއޯ ފަދަ ތަކެތި ބެލުމަށޭ ބުނުމުން ދޮގަކަށް ނުވާނެއެވެ. އެއީ ދިވެހި ބަހުން ޒަމާނީ މިފަދަ ވީޑިއޯ އުފައްދާފައި ވެސް ނެތުމުންނެވެ. ވީޑިއޯ ބެލުމަށް އިށީނުމަށްފަހު، ހަމަ ކުޑަކުޑަ ހިނދުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި އެ ކުދިން އޭގެ ތެރެއަށް ފުރިހަމައަށް ވަދެ، ދުނިޔޭގެ ޚަބަރު ހުސްވެއެވެ. ވަށައިގެން ކޮންމެ ކަމެއް ހިނގިޔަސް ރޭކައިވެސް ނުލާނެއެވެ. މި ކަމަކީ، ހެދިބޮޑުވަމުން އަންނަ ކުދިން ދިވެހިބަހަށް ދެވޭ އަހައްމިއްޔަތުކަން ކުޑަވަމުންދާ މައިގަނޑު އެއް ސަބަބެވެ. 

މި ކަމުގައި އޮތް އެންމެ ބޮޑު ގެއްލުމަކީ، އުނގެނެމުންދާ އުމުރުގައި ދިވެހި ބަހަށް ވުރެ ބޮޑަށް އެހެން ބަހަކަށް ޝައުގުވެރިކަން އުފެދުމެވެ. އެކަމުގެ ސަބަބުން ގިނަ ހާލަތްތަކާއި ކަންކަމާއި ތަކެއްޗަށް ބޭނުންކުރާ ދިވެހި ބަސް އެނގުމުގެ ކުރިން، އެ ކުދިންނަށް ދަސްވަނީ އެ ހާލަތްތަކާއި، ތަކެއްޗާއި، ކަންކަމަށް ބޭނުންކުރާ އިނގިރޭސި ބަސްތަކެވެ. އެހެންކަމުން އާންމު ދިރިއުޅުމުގައި އެ ބަސްތައް ބޭނުން ކުރެވެން ފަށައެވެ. އެއަށްފަހު އެ ބަސްތައް ބޭނުންކޮށްގެން މުޢާމަލާތް ކުރުމުގައި ދިވެހި ބަހާއި މަސްހުނި ކޮށްލެވެއެވެ. މަޑުމަޑުން އެކަން އާދައަކަށް ވެއެވެ. އަދި އެއަށްފަހު ގޭތެރޭގައި އުޅޭ އެއްފުރައިގެ ކުދިންނާއި، ނުވިތާކަށް ބެލެނިވެރިންނާއި ވެސް ވާހަކަ ދައްކަނީ ދިވެހި ބަސް ނޫން ބަސްބަހުން، ނޫނީ ބަސް މަސްހުނި ކޮށްގެންނެވެ. އޭގެ ފަހުން މި އަޑުއިވެން ފެށީ، "ސިޓް ކޮށްލާ" "އީޓް ކޮށްލާ" "ޑްރިންކް ކޮށްލާ" ފަދަ ބަސްބަހެވެ.

އަދި އާރޓިފިޝަލް އިންޓެލިޖެންސް (އޭއައި)ގެ ނުރައްކާ ދިވެހި ބަހަށް އޮތް މިންވަރު ވެސް ކުޑައެއް ނޫނެވެ. އެގޮތުން ބަސް ތަރުޖަމާކުރާ ޑިޖިޓަލް އުފެއްދުންތަކާއެކު، ދިވެހިން އާޓިފިޝަލް އިންޓެލިޖެންސަށް ކުރާ އިތުބާރު، ކުރަންޖެހޭ މިންވަރަށް ވުރެ ބޮޑުވެއްޖެއެވެ. އެއްވެސް ބަލާލުމެއް ނެތި މުހިންމު ލިޔެކިޔުންތައް ބަހުންބަހަށް ތަރުޖަމާކުރަނީ އޭއައިގެ އެހީގައެވެ. އޭއައިއާ ހަވާލުކުރާ މަސައްކަތް ކޮށްފައިވާ ފެންވަރު ދިރާސާކޮށްނުލާ ޤަބޫލުކޮށްލަން ފަށައިފިއެވެ. އެހެންވުމުން، ބަހުގެ ފަށުވިކަން ގެއްލެމުންދާކަން ވަނީ ފާހަގަވެފައެވެ.

މި ދަންނަވަނީ އެފަދަ އާލާތްތައް ބޭނުންކުރުން ހުއްޓާލާ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް އެކަށޭނަ ގޮތުގައި އެ އާލާތްތަކުގެ ބޭނުން ހިފަން ސަމާލުކަން ދޭންޖެހޭނެ ވާހަކައެވެ. ޒަމާނީ އާލާތްތައް އަހަރެމެންގެ ދުވަހީ ގިނަ ކަންކަމަށް އެކި ގޮތްގޮތުން އެހީތެރިވެދޭނެއެވެ. އެކަމަކު މައްސަލައަކީ އެއީ އެއްކޮށް އިންސާނުންގެ މަސައްކަތްތައް ކުރެވޭނެ ސިކުނޑިތަކެއްކަމަށް ނޭންގި ނަމަވެސް ޤަބޫލުކުރެވުމެވެ. 

މިކަމުގެ ސަބަބުން އަހަރެމެންގެ ލިޔުންތެރިކަމުގެ ހުނަރުވެސް މި އަންނަނީ ކޮށިކޮށްލަމުންނެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން ލިޔެފައި ހުންނަ ލިޔުންތައް ދިވެހި ބަހަށް ތަރުޖަމާކުރުމުގައި މިފަދަ އާލާތްތައް ބޭނުންކުރުމުން، ބަސް މަސްހުނި ކުރުން ދަނީ އިތުރުވަމުންނެވެ. އޭގެ އިތުރުން ބަހުގެ ފަށުވިކަން ވެސް މިދަނީ ގެއްލެމުންނެވެ. 

މިފަދަ ބަހަވީ އަދި ޤައުމިއްޔަތާ ގުޅޭ މައްސަލަތައް ޙައްލުކޮށް އެ ކަންކަން ދިރުވާ އާލާކުރުމަށް ޤައުމީ ލެވެލްގައި މިފަހަކުން އެޅުނު އެންމެ ބޮޑު ފިޔަވަޅަކީ، ދިވެހިބަހާއި ސަޤާފަތާއި ތަރިކައާއި ބެހޭ ވުޒާރާގެ ނަމުގައި އައު ވުޒާރާއެއް އުފެއްދަވައި، ދީނާ ސަޤާފަތާއި ޤައުމިއްޔަތަށް ކުރިއެރުވުމަށް އެ ވުޒާރާއާ މަތިކުރުމެވެ. މީގެ އިތުރުން، ތަޢުލީމީ މަންޙަޖުގެ ތެރެއަށް "ޤައުމިއްޔަތު" ވަކި މާއްދާއެއްގެ ގޮތުގައި ހިމެނުމަކީ ވެސް މިކަމަށް ޤައުމީ ފެނަވަރުގައި ކުރެވެމުންދާ މަސައްކަތެކެވެ.

އެހެންނަމަވެސް، ޤައުމީ ލެވެލްގައި މި ކުރެވޭ މަސައްކަތް ކާމިޔާބުކުރެވޭނީ ފަރުދީ ޒިންމާ އަދާކޮށް، މި މައްސަލަ ޙައްލު ކުރުމުގެ މަސައްކަތް، ގޭތެރެއިން ފަށައިގެންނެވެ. ގޭތެރެއިން ބެލެނިވެރިން ދަރީންނަށް ދެވޭ ފުރަތަމަ ތަރުބިއްޔަތުގައި މިކަމަށް ސަމާލުކަން ދީގެންނެވެ. އެ ކުދިންނަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ދަސްވާ ބަސްބަހަކީ ދިވެހި ބަސްބަހަށް ހަދައިގެންނެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން ހާލަތްތަކާއި ކަންކަމާއި ތަކެއްޗަށް ބޭނުންކުރާ ބަސްތައް ދަސްކުރުމުގެ ކުރިން، އެ ކަންކަމަށް ބޭނުންކުރާ ދިވެހި ބަސްތައް ދަސްކޮށްދީގެންނެވެ.

މިކަންކަމަށް މިއަދު ސަމާލުކަން ނުދީފިނަމަ، މި މައްސަލަ އިތުރަށް ގޯސްވެގެން ދާނީ، އަންދާޒާވެސް ނުކުރެވޭހާ ބާރުމިނެއްގައެވެ. މިކަން އަޅުގަނޑަށް ޔަޤީން ކުރެވުނީ، ގްރޭޑު އެކަކަށް ވެސް ނުދާ ދަރިފުޅުގެ ސްކޫލް ހަރަކާތެއް ބަލާލުމަށް އެ ތަނަށް ހާޒިރުވުމުންނެވެ. އެ ކުދިން މުޢާމަލާތް ކުރުމަށް މުޅިން ވެސް ބޭނުން ކުރަމުން ދިޔައީ އިނގިރޭސި ބަހޭ ބުނުމަކުން ދޮގަކަށް ނުވާނެއެވެ. ދިވެހި ބަސް އެ ކުދިންގެ ކުރިމަތީގައި އެހާވެސް ބީރަށްޓެހިވެއްޖެއެވެ. މި ލިޔުން ކިޔާ އެއްވެސް ބޭފުޅަކު މިކަމަށް ދެބަސް ނުވާނެކަން އަޅުގަނޑަށް ޔަޤީނެވެ. 

މިއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ވަޒަނުގައި އަޅުގަނޑުމެން ނިކަމެތިވުން ފަދަ ކަމެކެވެ. މިކަމުގެ ނުރައްކާތެރިކަން އެހާވެސް ބޮޑެވެ. ބެލެނިވެރީންގެ ހައިސިއްޔަތުން ނުވަތަ ފަރުދެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން މިކަމަށް މަސައްކަތް ކުރަމާ ހިނގާށެވެ. ކުޑަކުދިންގެ ފޮތް ލިޔާ ފަރާތްތަކުންނާއި، އެފަދަ ކަންކަން މޮނިޓަރކުރަން ތިބޭ ފަރާތްތަކުން ވެސް ފުރިހަމަ ޒިންމާ އަދާކުރަމާ ހިނގާށެވެ. ޑިޖިޓަލް ކޮންޓެންޓު ހަދާ ފަރާތްތަކުން ވެސް މިއީ ތަޖުރިބާކޮށްލަން މުހިންމު ދާއިރާއެކެވެ. މި ޒަމާނުގައި ސްކްރީންއާ ނުލާ ކުރިޔަށް ދެވެން ނެތްއިރު، ކުޑަކުދިންނަށް އެކަށޭނަ އަދި އެ ކުދިން ޝައުގުވެރިވާފަދަ ކޮންޓެންޓުތައް ގިނަ ކުރަން މަސައްކަތް ކުރަމާ ހިނގާށެވެ. މިއަދު މިކަމަށް އެދެވޭ މަސައްކަތްތަކެއް ނުކޮށްފިނަމަ، ދެން މި ދުވަހެއް ނުލިބޭނެއެވެ. 

ޢަރަބި ބަހާއި އުރުދޫބަހުން އުފެދިގެން، ސާންސްކްރިތު ބަހުން އައި ދިވެހި ބަހަކީ، މީގެ އެތައް ހާސް އަހަރެއް ކުރިން މި ރާއްޖޭގައި އުޅުނު މީހުން ވާހަކަދައްކަމުން އައި ބަހެވެ. ދިވެހި ބިމާއި، ކަނޑާއި، ފަޅުތައް އެންމެ ރީތިކޮށް ސިފަކޮށްދެވޭނީ މި ބަހުންނެވެ. ދިވެހިންގެ އުޅުންތަކާއި، ސަޤާފަތާއި، އާދަކާދަ އެންމެ ރީތިކޮށް ބަޔާންކޮށްދެވޭނީވެސް ދިވެހި ބަހުންނެވެ. ރާއްޖޭގެ އެކި ސަރަޙައްދުތަކުގައި ވާހަކަދައްކާ ބަހުރުވަ ތަފާތުވިނަމަވެސް، އެންމެންގެ ވެސް ބަހަކީ ދިވެހި ބަހެވެ.